Yüzyıllara Göre Divan Edebiyatı Sanatçıları

Yüzyıllara Göre Divan Edebiyatı Sanatçıları

13.Yüzyıl

Mevlana Celaleddin Rumi		Mevleviliğin kurucusu olan Mevlana'nın gerçek ismi Mevlana Celaleddin-i Rumi'dir. Mevlana, dünyaca ünlü tasavvuf düşünürüdür. Yazmış olduğu eserler ile tüm dünyada tanınmaktadır. En ünlü eserleri Mesnevi,Divan-ı Kebir, Fihi Mafih, Mektubat, Mecalis-i Seba’ dır. 30 Eylül 1207 tarihinde Horasan'ın Belh şehrinde hayata gözlerini açan Mevlana, 17 Aralık 1273 yılında hayata gözlerini yummuştur.
Hoca Dehani		Hoca Dehhani aslen Horasanlı olup, Anadolu Selçuklu sarayında yetişen divan şairi. Hayatı hakkında fazla bilgi yoktur. ... En ünlü eserleri Divan,Selçuklu Şehnamesi’dir. Selçuklu Sultanı Üçüncü Alaeddin Keykubad'ın takdirini kazandı. Sultan'ın isteği üzerine Farisi olarak, 20.000 beyitlik Selçuklu Şehnamesi yazdı.
Ahmet Fakih		Hoca Ahmed Fakih ya da Sultan Hoca Fakih adları ile bilinen Ahmed Fakih (ö. 618/1221 ya da 628/1230) 13. yüzyılın ilk yarısında yaşamış olan tasavvuf şairidir. ... En önemli eserleri Çerhnâme, Kitab ü Evsaf-ı Mesacidi’ş-şerife’dir. Fıkıh ilmiyle uğraştığı ve Mevlânâ'nın babası Bahâaddin Veled'den fıkıh dersi almasından dolayı ismi Ahmed Fakîh olmuştur.
Sultan Veled		Sultan Veled (1226-1312) Mevlana'nın oğlu ve Mevlevilik tarikatının kurucusudur. Sultan Veled, şiirlerini devrin edebiyat dili olan Farsça ile yazmıştır. İlk Mevlevi dergâhının kurucusu olarak da bilinir. Sultan Veled'in Farsça yazdığı bilinen beş eseri bulunmaktadır. Divan'dan başka İbtidâ-nâme, Rebâb-nâme, İntihâ-nâme mesnevileri ile nesir olarak yazdığı Ma'ârif adlı eseri vardır.
Şeyyad Hamza	Şeyyad Hamza’nın fotoğrafı bulunmamaktadır.	13. yüzyılda Anadolu Selçukluları döneminde yaşamış; yazdığı dini-tasavvufi şiirleriyle Ahmed Fakih’i izlemiştir. Hakkındaki bilgiler çok sınırlıdır. Akşehir çevresinde yaşadığı sanılmaktadır. Sanatçının bugüne kadar belirlenen 13 gazel, 1 kaside ve 1 mesnevisi ele geçmiştir. Şeyyâd Hamza, 13. 14. yüzyıllar Anadolu’sunda etkin olan dini-tasavvufı şiir akımının önemli temsilcilerindendir.En önemli eserleri Yusuf u Züleyha, Dastan-ı Sultan Mahmut’tur.

 

 

 

14.Yüzyıl

Gülşehri		Gülşehri on üçüncü yüzyıl sonlarıyla 14. yüzyıl başlarında Kırşehir'de yaşamış bir şeyh ve şair. 1250 yılında doğmuş, 1350 yılında ölmüştür. Asıl adının Ahmed olduğu sanılmaktadır. Yunus Emre gibi, Anadolu tekke edebiyatının önde gelen isimlerindendir. En önemli eserleri Mantıku’t-Tayr, Feleknâme, Aruz Risalesi, Kuduri Tercümesi’dir. Gülşehri, bir sofi şair olmakla beraber, eserlerinde sanatının yüksek heyecanını duymuş görünür.
Aşık Paşa		Âşık Paşa 14. yüzyıl Anadolu sahasında yetişmiş ünlü tasavvuf şairlerindendir. 1272 yılında doğmuş, 1333 yılında ölmüştür. En önemli eserleri Garipname, Fakrname, Vasf-ı Hal, Hikâye ve Kimya Risalesi’dir. Âşık Paşa'nın ailesi Horasan'dan Anadolu'ya gelmiştir, soylu bir aileden olan Âşık Paşa'nın dedesi Baba İlyas, Horasan'dan Anadolu'ya gelmiş, babası Muhlis Paşa ise Anadolu'da doğmuştur.
Kadı Burhaneddin (Azeri Sahası)		Asıl ismi Burhaneddin olan sanatçı, Kayseri'de 1344'te doğmuş, çok iyi i bir eğitim almıştır. Devlet yöneticiliğinin yanında ilimle de uğraşmıştır. Kayseri'de kadılık yapmış, daha sonra Sivas'ta devlet kurup bu devletin 18 yıl hükümdarlığını yapmıştır. 1399 yılında hayata gözlerini yummuştur. En önemli eseri Divan’dır.
Ahmedi		Ahmedî, (d.1334? - ö.1413, Amasya) Dîvân edebiyatı şairi. Ahmedî, Divan Şiirinin kurucusu kabul edilen 14. yüzyıl şairi. ... İbn-i Arabşah, şairin 1413 yılında Amasya'da vefat ettiğini haber vermektedir. Asıl adı Tacüddin olup, şiirlerinde Ahmedi mahlasını kullanmış ve bununla şöhret bulmuştur. En önemli eserleri Divan, İskendername, Cemşid ü Hurşid’tir.
Seyyid Nesimi (Azeri Sahası)		Seyyid Nesimî mahlası ile tanınan, 14.yy Hurufi Türk şairi. Azeri Türkçesinde ve Farsça divanlar yazmış, ayrıca Arapça da şiirler bestelemiştir. 1339-1344 yılları arasında Bağdat'ın Nesim kasabasında doğduğu; idamının da 1418 veya 1419 yılında olduğu tahmin edilmektedir. En önemli eserleri Türkçe ve Farsça Dîvân’dır.
Abdal Musa		Anadolu'nun ünlü erenlerinden ve ermişlerinden olan Abdal Musa Sultan, aynı zamanda ünlü bir ozan ve düşünürdür. 14.yy’da yaşamıştır. Aslen Horasan'lı dır. Azerbaycan'ın Hoy kasabasına gelmiş ve bir süre orada yaşamış olduğundan, "Hoylu'' olarak tanınmıştır. Hacı Bektaş Veli'nin amcası Haydar Ata'nın oğlu, Hasan Gazi'nin oğludur. Bugüne kadar yalnızca 4 adet şiiri gelen Abdal Musa’nın bilinen en ünlü eserleri, Abdal Musa Velayetnamesi ve Nasihatnamesi'dir.

 

 

15.Yüzyıl

Ahmed Paşa		Ahmed Paşa (d. 1426 - ö. 1497) Fatih Sultan Mehmet'in öğretmenidir. Nazireciliğin kurucusu olarak kabul edilir. Aruz ölçüsünü kullanarak din dışı konularda başarılı gazel, şarkı ve murabbalar yazmıştır. Fatih'in hocası ve sohbet arkadaşıdır. Uğradığı iftira sonrası, zindandayken yazdığı 35 beyitlik Kerem redifli kaside sayesinde Fatih tarafından affedilmiştir.
Şeyhi		Asıl adı Yusuf Sinan olan sanatçı, aslen Kütahyalıdır. Kesin olmamakla birlikte 1371-1431 tarihleri arasında yaşamıştır. Şeyhî, İran’da tasavvuf ve edebiyatın yanında tıp öğrenimi de yapmıştır. Kaynaklarda Hekim Sinan adıyla da anılan sanatçı, hekimliğiyle de övülmektedir. Şeyhî hekimlikteki yeteneğini Çelebi Sultan Mehmet’i tedavi etmekle kanıtlamıştır. Sultanı tedavi ettiği için kendisine birçok hediyenin yanı sıra “Dokuzlar” adlı köy de tımar olarak verilmiş; ayrıca Sultan’ın özel doktoru olarak görevlendirilmiştir. En önemli eserleri
Süleyman Çelebi		Süleyman Çelebi, 1351 yılında Orhan Gazi döneminde Bursa'da doğmuştur. Vezir Ahmet Paşa’nın oğludur. Gençliğinde Bursa'da iyi bir eğitim aldığı sanılmaktadır. O devirde, Çelebi ünvanı ilim adamlarına ve Mevlevi tarikatı büyüklerine verilmekteydi. Mevlevi olduğuna dair kanıt yoktur. Bilgili tavırlarıyla Padişah Yıldırım Bayezid’in dikkatini çekmiştir. Süleyman Çelebi, 1422 yılında Bursa’da ölmüştür. Çekirge yolundaki Yoğurtlu baba Mezarlığında bulunan türbesinde yatmaktadır. En önemli eseri Vesîlet’ün-Necât (Mevlid)’tır.
Ali Şir Nevai		Ali Şir Nevai (d. 1441 - ö. 1501) Çağatay (Doğu Türkçesi) edebiyatı sanatçıları arasında yetişmiş en büyük şair ve devlet adamıdır. Eserleriyle Çağatay Türkçesinin edebiyat dili olarak gelişmesine katkıda bulunmuştur. Türklerin tek bir dil altında toplanması gerektiğini savunmuştur. Edebiyatımızda ilk tezkireyi ve ilk hamseyi (beş mesneviden oluşan eser) yazmıştır. Muhâkemetü'l Lügâteyn (Türkçenin Farsçadan üstünlüğünü anlatır), Mecâlisü'n Nefâis, Mizânü'l Evzân, Divan adlı eserleri ünlüdür.

 

16.Yüzyıl

Fuzuli		Azeri Türklerinden olan Fuzuli (d. 1494 - ö. 1556), Bağdat'ta doğmuştur. Şiirlerinde tasavvuftan yararlanmıştır. Şiirlerinde beşer, aşktan ilahi aşka dönüşen platonik bir aşk vardır. Fuzuli, divan edebiyatında Türkçe, Arapça, Farsça Divan'ı olan tek sanatçıdır. Leyla ile Mecnun, Beng ü Bade, Hadikatü’s-Süeda, Enisü'l-Kalb, Heft Cam, Sohbetü'l-Esmar, Şikayetname, Su Kasidesi (Hz. Muhammet'i öven kaside tarzında kaleme alınmış 32 beyitlik naat) önemli eserleridir.
Zati		Zati 1471 yılında Balıkesir’de doğmuştur. 1546’da İstanbul’da hayatını kaybetmiştir. Beyazıt Meydanı'ndaki dükkânında ısmarlama Şiirler yazarak ve yanına gelen genç şairlere dersler vererek yaşamını sürdürdüğü rivayet edilir. Şem ü Pervane, Edirne Şehrengizi adlı eserleri vardır.
Babür Şah		Babür Şah (d. 1483 – ö. 1530) Babür Devleti'nin kurucusudur. Çağatay Türkçesinin önemli sanatçılarındandır. Genellikle Türkçe şiirler yazan Babür Şah'ın Farsça kaleme aldığı şiirleri de vardır. Divan, ve Babürname adlı eserleri vardır.
Baki		Divan edebiyatının en büyük şairi kabul edilen ve asıl adı Mahmut Abdulbaki ( d. 1526 – ö. 1600) olan sanatçı, İstanbul'da doğmuştur. Kanuni Sultan Süleyman ve devlet adamlarından itibar görmüş ve devrinde Sultanü'ş Şuara (şairler sultanı) olarak anılmıştır. Şeyhülislam olmak isteyen BAKI, din ve tasavvufla ilgili konulara hiç değinmemiştir. Aşk, şarap, tabiat gibi din dışı temaları işlediği gazelleriyle tanınır. Şiirlerinde İstanbul Türkçesiyle deyimlere yer vermiştir bu nedenle de mahallileşmenin başlatıcısı olarak kabul edilir. Hiç mesnevi yazmamıştır. Kanuni Sultan Süleyman'ın vefatı üzerine terkibibent şeklinde yazdığı “Kanuni Mersiyesi” meşhurdur.
Bağdatlı Ruhi		Gazel ve kaside de yazan sanatçının toplumsal eleştiri tarzında kaleme aldığı 17 bentten oluşan Terkib-i bent'i BAĞDATLI RUHİ | meşhurdur. Döneminde gördüğü aksaklık ve yanlışlıkları ele aldığı bu hicviyesine daha sonra başta Ziya Paşa olmak üzere birçok sanatçı tarafından nazireler yazılmıştır.
Taşcalı Yahya		Sade bir dille gazel ve kasideler yazmıştır. Hamse sahibi bir mesnevicidir. Kanuni'nin oğlu Şehzade Mustafa'nın katledilerek öldürülmesi üzerine yazdığı Şehzade Mustafa Mersiyesi'yle padişahın ilgi ve himayesinden mahrum kalmıştır. Hamse, Yusuf u Züleyha, Şâh u Gedâ, Gencine-i Râz, Kitab-ı Usül, Gülşen-i Envâr adlı eserleri vardır.
Seydi Ali Reis		Kanuni Dönemi'nde Osmanlı donanmasının komutanlığını yapmıştır. Seyahatname türünde yazmış olduğu Mir'atü'l Memalik adlı eseriyle tanınır. Seydi Ali Reis; 1498-1562 tarihlerinde yaşayıp Mısır Kapudanlığı da yapmış olan Türk amirali. Coğrafya, matematik, astronomi bilgini. Aynı zamanda da bir divan şairi olan Seydi Ali Reis, şiirlerinde Türkçe ile beraber Çağatayca da kullanmıştır.

 

17.Yüzyıl

Nabi		Urfa'da 1642 yılında doğan sanatçının gerçek adı Yusuf'tur. Edebiyatımızda hikemi (öğretici) tarzın kurucusudur. Atasözü (darb-ı mesel) ve hikmetlerin yer aldığı didaktik söyleyişe sahiptir. 1712 yılında hayatını kaybetmiştir. Türkçe Divan, Farsça Divan, Hayrâbât, Hayriyye, Tuhfetü’l Harameyn, Surname adlı eserleri vardı.
Nef’i		Asıl adı Ömer olan sanatçı, Erzurum Hasankale'de 1572 yılında doğmuştur. Sanatçı iki zıt kutbun, övgü ve yerginin, en büyük ustası kabul ediir.V. Muratın hicviye yazmamasını söylemesine rağmen diline hâkim olamayan Nefi, Sadrazam Ali Paşa'yı hicvetmesi sebebiyle 1635 yılında boğdurularak öldürülmüştür. Türkçe ve Farsça divanı bulunan sanatçının Siham-ı Kaza (Kaza Okları) adlı eseri meşhurdur.
Naili		Gazal ustası olan sanatçı Naili ( d. 1077 – ö.1666), şarkı nazım şeklini divan edebiyatında ilk kez kullanan kişi unvanına sahipli. Sebk-i Hindi (Hint tarzı) akımının etkisinde kalarak çok ağır dili, yoğun, söz sanatlarıyla örülmüş şiirler yazan ilk divan sanatçısıdır. Türkçe divanı vardır.
Şeyhülislam Yahya		Şeyhülislam Yahya (d. 1561 – ö.1644). Çeşitli devlet kademelerinde müderrislik, kadılık, kazaskerlik görevi yapmış ve şeyhülislamlık makamına, kadar yükselmiştir. Rubal veznini gazekde ik kez kullanan sanatçıdır. En önemli eserleri Divan, Nigaristan, Şerh-i Feraiz’dir.
Azmizade Haleti		Azmizade Haleti ( d.1570 – ö.1631) ,kadılık ve kazaskerlik ve müderrislik görevlerinde bulunmuştur. İslam hukukunu anlatan mensur tarzda yazmış olduğu eserleri de olan sanatçının tasavvufi konularda yazmış olduğu 950 civarında rubaisi vardır. En önemli eseri Divan’dır.

 

18.Yüzyıl

Nedim		1681 yılında doğmuştur. Divan edebiyatına, diline yenilikler getirdiği için Nedim-i tazezebân (taze söyleyişli Nedim) olarak anılır. Şiirlerinde mazmunlar ve sevgili tiplemesi de değişmiştir. Lâle Devri'nin ünlü zevk, eğlence, şaşaa sanatçısıdır. Mahallileşme akımının en önemli temsilcisidir; İstanbul Türkçesine, halkın söyleyiş özelliklerine eserlerinde yer vermiştir, İstanbul için yazdığı İstanbul kasidesi de meşhurdur. Din dışı temalara yöneleni aşkı, doğayı, gerçek yaşamı eserlerinde işleyen sanatçı gazel ve şarkı türünde eserler vermiştir. Şarkı denince akla gelen en önemli sanatçıdır. Hiç mesnevi yazmayan sanatçı, şiirlerinde genellikle aruz ölçüsünü kullanmış; hece ölçüsüyle de bir türkü yazmıştır. 1730 yılında Patrona Hali İsyanı çıkınca isyancılardan kaçmak için dama çıkan Nedim, damdan dama atlarken düşüp ölmüştür. Divanı vardır. Ayrca “İstanbul Kasidesi” ünlüdür.
Şeyh Galip		Divan edebiyatının son büyük şairdir. 1751 yılında İstanbul’da doğan sanatçı divan şairi ve Mevlevi şeyhidir. İstanbul Galata Mevlevihanesi'nde Ge şeyhlik yapmıştır. Sebk-i Hindi akımını benimsemiş, eserlerinde sembollerle örülü süslü bir anlatıma yer vermiştir. Gazel yazmada da ünlü olan sanatçı, bazı halk söyleyişlerini de içeren şarkılar kaleme almıştır. Aruz ölçüsünün yanında heceyle de Şiir yazmıştır. Divanı ve alegorik (sembolik) tarzda oluşturulmuş Hüsn-ü Aşk adlı mesnevisi vardır. 1799 yılında hayatını kaybetmiştir.
Enderunlu Fazıl		Enderunlu Fazıl (d. 1757 – ö. 1810) Enderun mektebinde yetiştiği için Enderunlu ismiyle anılmıştır Mahalileşme akımının temsilcilerindendir. Mesnevi ve manzum hikâyeleriyle tanınır. Çenginame, Defter-i Aşk, Zenanname, Hübanname adlı eserleri vardır.

 

 

19.Yüzyıl

Enderunlu Vasıf		Enderunlu Vasıf 1786 yılında İstanbul’da doğmuş, 1824’te İstanbul’da vefat etmiştir. Sanatçı, enderunda yetiştiği için bu isimle anılmıştır. Nedim etkisinde kalarak günlük konuşma diliyle gazel, şarkı ve muhammes yazmıştır. Divan edebiyatının şarkı türünde en fazla eser veren sanatçısıdır.
Lefkofçalı Galip		Lefkofçalı Galip 1828 yılında doğmuştur. 18. yüzyılda eski sanat anlayışını sürdürmeyi amaçlayan sanatçıların bir araya geldiği Encümen-i Şuara topluluğunun başkanlığını yapmıştır. Divanı vardır. 1867 yılında İstanbul’da ölmüştür.
Yenişehirli Avni		1826 yılında Larissa, Yenişehir’de doğmuştur. 7 Ekim, 1884, İstanbul’da ölmüştür. Asıl adı Hüseyin olan sanatçı, Encümen-i Şuara topluluğu sanatçısıdır. Divan, Âteşkede, Mır'at-ı Cünun gibi eserleri vardır.
Keçecizade İzzet Mola		1786 yılında doğmuştur. 1829 yılında hayatını kaybetmiştir. Divan edebiyatının son sanatçısıdır. Gazel ve mesnevi tarzında ürünler vermiştir. Rus Harbi'ne karşı çıktığı için Keşan ve Sivas'a sürgün edilmiştir. Divan, Mihnet-i Keşân, Gülşen-i Aşk adlı eserleri vardır.   Destek, talep ve görüşlerinizi yorumlarda belirtirseniz sevinirim.